شرکت رجنرون (Regeneron) در تاریخ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۵ از موفقیت چشمگیر درمان آزمایشی DB-OTO در ژن‌درمانی کودکان مبتلا به ناشنوایی مادرزادی ناشی از جهش در ژن OTOF خبر داد. این دستاورد، که نتایج آن در کنفرانس AAO-HNSF 2025 ارائه و همزمان در New England Journal of Medicine منتشر شد، گامی بزرگ در درمان بیماری‌های نادر ژنتیکی محسوب می‌شود. رجنرون اعلام کرده است که قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۵ درخواست مجوز بیولوژیک (BLA) را به سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ارائه کند.
جزئیات مطالعه فاز ۱/۲ CHORD
آزمایش CHORD که در فاز ۱/۲ انجام شد، شامل ۱۲ کودک ۱۰ ماهه تا ۱۶ ساله با ناشنوایی عمیق ناشی از جهش در ژن OTOF بود. این ژن مسئول تولید پروتئین اتوفرلین است که برای انتقال سیگنال‌های صوتی از حلزون گوش به عصب شنوایی ضروری است. نتایج این مطالعه نشان داد:
-
۱۱ کودک از ۱۲ نفر بهبودهای «بالیناً معنادار» در شنوایی خود تجربه کردند.
-
۳ کودک به سطح شنوایی نرمال در فرکانس‌های مرتبط با گفتار (مانند ۵۰۰ تا ۴۰۰۰ هرتز) رسیدند.
-
۹ کودک به سطحی از شنوایی دست یافتند که دیگر نیازی به کاشت حلزون نداشتند.
-
۶ کودک قادر به شنیدن گفتار آرام بدون کمک شدند و ۳ نفر حتی زمزمه‌ها را تشخیص دادند.
بهبودهای شنوایی در عرض چند هفته پس از تزریق مشاهده شد و تا ۷۲ هفته پس از درمان پایدار باقی ماند. این نتایج نشان‌دهنده پتانسیل DB-OTO برای ارائه درمانی دائمی و طبیعی به‌جای روش‌های کمکی مانند کاشت حلزون است.
داستان اوپال سندی: امیدی برای آینده
یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های این موفقیت، اوپال سندی، دختری ۱۸ ماهه از آکسفوردشایر انگلستان است که با ناشنوایی کامل ناشی از جهش ژن OTOF به دنیا آمد. اوپال در سال ۲۰۲۴ به‌عنوان اولین بیمار در بریتانیا و جوان‌ترین بیمار در جهان این ژن‌درمانی را دریافت کرد. تنها سه هفته پس از تزریق، او شروع به واکنش به صداها کرد و اکنون، شش ماه پس از درمان، نه‌تنها صداهای آرام مانند زمزمه را می‌شنود، بلکه کلماتی مانند «بابا» و «بای‌بای» را بیان می‌کند. مادر اوپال، جو سندی، این لحظه را «شگفت‌انگیز» توصیف کرد و گفت: «شنیدن صدای دست زدن ما توسط اوپال بدون کمک، باورنکردنی بود.»
مکانیسم عملکرد DB-OTO
درمان DB-OTO از یک وکتور دوگانه وابسته به آدنوویروس (AAV) استفاده می‌کند تا نسخه‌ای سالم از ژن OTOF را مستقیماً به سلول‌های حلزون گوش منتقل کند. این ژن پروتئین اتوفرلین را تولید می‌کند که برای تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌های الکتریکی و انتقال آن‌ها به مغز ضروری است. برخلاف کاشت حلزون که به‌صورت مصنوعی سیگنال‌های صوتی را تقویت می‌کند، DB-OTO شنوایی طبیعی را بازسازی می‌کند. این روش شامل تزریق مستقیم به حلزون گوش از طریق جراحی کم‌تهاجمی است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
ایمنی و عوارض جانبی
از نظر ایمنی، DB-OTO به‌خوبی تحمل شده است. در مطالعه CHORD، تنها دو عارضه جانبی جدی گزارش شد:
-
یکی مرتبط با عوارض جراحی کاشت حلزون در یک بیمار بود.
-
دیگری به واکسیناسیون اخیر بیمار ارتباط داشت و به درمان مربوط نبود.
عوارض شایع شامل تهوع و استفراغ خفیف بود که به‌سرعت برطرف شدند. هیچ عارضه جدی مرتبط با خود ژن‌درمانی یا روش تزریق گزارش نشد.
چشم‌انداز تجاری و رقبا
تحلیلگران Leerink Partners نتایج DB-OTO را «جذاب» توصیف کرده و معتقدند این درمان می‌تواند زندگی بیماران را متحول کند. بااین‌حال، آن‌ها هشدار داده‌اند که بازار تجاری این درمان ممکن است به کودکان جوانی محدود شود که هنوز کاشت حلزون انجام نداده‌اند، زیرا ناشنوایی ناشی از جهش OTOF بیماری بسیار نادری است که سالانه تنها ۲۰ تا ۵۰ نوزاد در آمریکا را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
رجنرون با رقابت احتمالی از سوی شرکت‌هایی مانند Akouos (زیرمجموعه Eli Lilly) مواجه است. Akouos در حال توسعه ژن‌درمانی AK-OTOF است که در ژانویه ۲۰۲۴ شنوایی یک پسر ۱۱ ساله را ظرف ۳۰ روز بازگرداند. این محصول در حال حاضر در فاز ۱/۲ قرار دارد و انتظار می‌رود تا اکتبر ۲۰۲۸ تکمیل شود.
اهمیت علمی و اجتماعی
ناشنوایی ناشی از جهش OTOF یک بیماری نادر است که تا پیش از این هیچ درمانی نداشت. روش‌های سنتی مانند کاشت حلزون یا سمعک تنها به‌عنوان ابزار کمکی عمل می‌کنند و نمی‌توانند شنوایی طبیعی را بازگردانند. DB-OTO با اصلاح مستقیم نقص ژنتیکی، نه‌تنها شنوایی را بهبود می‌بخشد، بلکه امکان رشد گفتاری و اجتماعی کودکان را فراهم می‌کند، همان‌طور که در مورد اوپال سندی مشاهده شد.
این پیشرفت نشان‌دهنده پتانسیل ژن‌درمانی برای درمان بیماری‌های نادر ژنتیکی است و می‌تواند راه را برای توسعه درمان‌های مشابه برای سایر اختلالات شنوایی یا حتی بیماری‌های غیرمرتبط هموار کند. با توجه به برنامه‌ریزی رجنرون برای ارائه درخواست به FDA تا پایان سال، این درمان ممکن است به‌زودی به‌عنوان اولین ژن‌درمانی تأییدشده برای ناشنوایی مادرزادی در دسترس قرار گیرد.
منبع: اعلامیه‌های شرکت رجنرون، مقاله منتشرشده در New England Journal of Medicine، گزارش Newsweek (۹ مه ۲۰۲۴)، و ارائه‌های کنفرانس AAO-HNSF 2025.