Page 51 - 34
P. 51
ط ّب سنتی ایران ،نسخ ههایی از مصرف بادرنجبویه برای بهبود حافظه وجود دارد( .)5بادرنجبویه یکی از قدیم یترین گیاهان دارویی است .از
رای جترین خواص درمانی آن م یتوان به خواص آرام بخشی ،آنتی اکسیدان و ض ِدالتهاب اشاره کرد .در قدیم از بادرنجبویه ب هعنوان تقوی تکنندۀ
حواس و ذهن استفاده م یشده است( .)7از عصارۀ کندر نیز سا لها برای درمان ورم مفاصل ،التیام زخ مها و تقویت سیستم هورمون زنانه
استفاده شده است .با توجه به مطالعات گذشته ،کندر م یتواند آثار مثبتی بر پرورش مغز و احتمال تشکیل دندری تها و اکسو نها و بهبود
ارتباط بین آ نها داشته باشد(.)8
برخی مطالعات آثار افزایش دهندۀ حافظه در اثر عصارۀ گیاه بادرنجبویه یا کندر را در مد لهای حیوانی تأیید کرد‌هاند( .)9-12مطالعۀ
محبوبی نشان داد ترکیب دو عصاره منجر به بهبود حافظه در مدل حیوانی م یشود(.)6
با توجه به افزایش تعداد سالمندان و اهمیت اختلال حافظه در سنین بالا ،اثربخشی و ایمن بودن کندر و بادرنجبویه بر اساس مطالعات
پیشین و تأکید ط ّب سنتی و فقدان مطالعۀ انسانی در این زمینه ،این مطالعه جهت بررسی تأثیر قرص کندر و بادرنجبویه بر حافظۀ سالمندان
طراحی و اجرا شد.
مواد و رو شها
طرح تحقیق :پژوهش حاضر یک کارآزمایی بالینی تصادف ِی ساده با طرح موازی دو سو کور است که در کمیتۀ اخلاق دانشگاه علوم پزشکی
کاشان با کد 94013تصویب شد .نمون ههای این پژوهش شامل سالمندان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی -درمانی دانشگاه علوم پزشکی
کاشان طی مردادماه تا شهریورماه سال 1394بود .حجم نمونه بر اساس مطالعۀ قبلی ( )13با فرمول زیر ،جهت مطالعات کارآزمایی بالینی
پی شبینی با و شد محاسبه نفر 60 برابر نمونه حجم فرمول، به توجه با s1 = 10, د=رdنظdرanگرف0ت1ه=ش2دs. 7, =α محاسبه شد 0.05, β = 0/80
ریزش احتمالی ،تعداد نمون هها
نفر 70
معیارهای ورود سالمندان به مطالعه شامل این موارد بود :قرار داشتن در محدودۀ سنی 60تا 75سال ،اعلام رضایت برای شرکت در
مطالعه ،تسلط به زبان فارسی ،هوشیاری کامل ،نداشتن بیماری شناخت هشدۀ روانشناختی و آلزایمر ،نداشتن مشکلات ارتباطی و سابقۀ
حساسیت به داروهای گیاهی.
معیار خروج نمون هها از مطالعه نیز شامل عدم مصرف منظم قر صها (حداقل دو دوز متوالی) و بروز عوارض جانبی مثل سردرد ،تهوع،
استفراغ و مشکلات گوارشی بود.
اهداف پژوهش به تمام سالمندان توضیح داده شد و فرم رضایت آگاهانه به وسیلۀ آنان تکمیل شد و بر مشارکت داوطلبانه و حق خروج
آنان از مطالعه در هر زمان ،تأکید شد .همچنین به آنان اطمینان داده شد که اسامی و اطلاعات شخصیشان محرمانه خواهد ماند.
روش نمون هگیری ب هصورت تصادفی چندمرحله ای بود .ابتدا کاشان به 4منطقۀ شمال ،جنوب ،شرق و غرب تقسیم شد .سپس لیست مراکز
بهداشتی -درمانی در هر منطقه استخراج شد و از هر منطقه یک مرکز ب هطور تصادفی انتخاب شد؛ بنابراین چهار مرکز انتخاب شد .لیست
اسامی سالمندان این مراکز دریافت شد و 30نفر ب هطور تصادفی از هر مرکز طبق هبندی شدند .در شروع مطالعه ،همکار پژوهشگر ،در مورد
روند مطالعه به سالمندان توضیح داد و موافقت آ نها را با استفاده از فرم رضایت آگاهانه جلب کرد .همچنین در مورد قر صها ،سودمندی و
عوارض جانبی آ نها به نمون هها توضیح داد .سپس افرادی که ملا کهای ورود را داشتند انتخاب شدند.
این مطالعه ب هصورت دو سو کور انجام شد؛ به این صورت که آزمودن یها و کمک پژوهشگر از نوع درمان اطلاع نداشتند .همکار پژوهشگر
(روان شناس) مقیاس حافظۀ وکسلر را با مصاحبه در اتاق دیگر ب هطور جداگانه و با رعایت راهبردهای حفظ حریم خصوصی تکمیل کرد.
سپس سالمندان واج ِد شرایط با استفاده از تخصیص تصادفی بلوکی به دو گروه مداخله ( 35نفر) و کنترل ( 35نفر) تقسیم شدند .تخصیص
تصادفی بلوکی ،با چهار بلو ،به وسیلۀ پژوهشگر اول انجام شد و یک کد به هر سالمند اختصاص یافت.
ابتدا قر صها از مرکز تحقیقات گیاهان دارویی باری ْج اسانس کاشان تهیه شد .قرص و دارونما هر دو از نظر بسته بندی و ظاهر و اندازه،
یکسان بودند .هر دو نوع قرص ب هوسیلۀ واحد فرمولاسیون به دو دسته تقسیم شدند و در طول مطالعه ،تنها این واحد اطلاع داشت که کدام
بسته حاوی مادۀ موثر و کدام یک حاوی دارونماست .این کدها در پایان مطالعه رمزگشایی شدند .همکار پژوهشگر که در جریان نوع قر صها
و نحوۀ قرارگیری افراد در گروه مداخله و کنترل نبود ،بست هها را بر اساس شماره و کد به سالمندان تحویل داد و نحوۀ مصرف قر صها (دو
قرص در شبانه روز :یک عدد صبح و یک عدد شب) را توضیح داد .قر صهای مورد نیاز برای یک ماه ( 60عدد) به سالمندان تحویل داده
شد .برای پیگیری مصرف قر صها ،هر هفته با سالمندان تماس گرفته شد .درنهایت ،آزمون WMS-Rبعد از یک ماه دوباره به وسیلۀ روان
شناس برای هر دو گروه اجرا شد.
عصار‌ههای گیاهی و تجزیه و تحلیل فیزیکوشیمیایی :گل بادرنجبویه از مزرعۀ تحقیقاتی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی باری ْج اسانس
کاشان در مردادماه 1391جم عآوری شد .نمونۀ آزمایشی ب هوسیلۀ دکتر مظفریان در موسسه تحقیقات جنگ لها و مراتع تهران بررسی شد
و با شمارۀ 166/1در مجموعۀ گیاهان دارویی خشک مرکز تحقیقات باری ْج اسانس کاشان نگهداری شد .عصارۀ صمغ کندر (شماره 10017
)BSاز درما نهای طبیعی خصوصی ب هطور محدود تهیه شد .رزمارینیک اسید و عصارۀ یونجه با روش HPLCمشخص شد .مقداری از کل
اسیدهای کندر -11 ،کتو-باسولیک اسید و استیل 11-کتو باسولیک اسید ب هوسیلۀ منحنی کالیبراسیون تعیین شد.
ابزار جم عآوری داد‌هها شامل دو بخش بود .بخش اول شامل سوالات جمعی ت شناختی (سن ،جنس ،وضعیت تأهل ،سطح تحصیلات و
شغل) و بخش دوم شامل نسخۀ تجدید نظر شدۀ مقیاس حافظۀ وکسلر بود.
مقیاس حافظۀ وکسلر( )WMS-Rب هعنوان جایگزینی برای مقیاس حافظۀ اصلی ارائه شده است .ویژگ یهای مثبت بسیاری در مورد این
مقیاس ذکر شده است؛ ازجمله:
پایگاه هنجاری گسترد‌هتری نسبت به مقیاس حافظۀ وکسلر اصلی دارد و خرده مقیا سهایی شامل حافظۀ فضایی بینایی و شکلی و
همچنین رو شهای یادآوری تأخیری برای تکالیف دیداری و کلامی ب همنظور ارزیابی ویژگ یهای مخالف حافظه به آن اضافه شده است(.)14
این نسخه از آزمون ،خرده مقیا سها و نمرات مرکب را که عملکرد حافظه و توجه را با استفاده از محر کهای دیداری و شنیداری اندازه
م یگیرد فراهم م یآورد .در حال حاضر ،هشت مقیاس اولیۀ شنیدار ِی فوری (کلامی)دیدار ِی فوری (بینایی) ،حافظۀ فوری ،شنیدار ِی تأخیری،
دیدار ِی تأخیری ،ادراک شنیدار ِی تأخیری ،حافظۀ عمومی (فقط نمرۀ خرده مقیا سهای تأخیری) و حافظۀ کاری وجود دارد .در این مطالعه،
خرده مقیا سهای شنیدار ِی فوری(حافظه منطقی + Iتداعی زو جهای بینایی ) Iدیداری فوری(صو تها + Iتصاویر خانواده )Iو حافظه کاری
(توالی حرف – عدد +فراخنای ارقام) سنجیده شده است .حافظه کلی شامل جمع نمرات خرده مقیا سهای مذکور است.
دامنه نمره کل WMS-Rتا 455است و نمره خرده مقیا سها شامل شنیداری فوری 0تا ،73دیداری فوری 0تا ،112حافظه فوری.
0تا 185و حافظه کاری 0تا 85است .میانگین نمره بالاتر در خرده مقیا سها و نمره کلی ،نشان دهنده نمره حافظه بیشتر است (.)14
اعتبار نسخه فارسی WMS-Rب هوسیله اورنگی و همکاران سنجیده شده و پایانی آن با استفاده از آلفای کرو نباخ 0/98 ،برآورد شده
است(.)15
49
