Page 52 - 34
P. 52
تحلیل دادهها
تجزیه و تحلیل دادهها با نرم افزار spssنسخه 13انجام شد .برای تعیین نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف -اسمیرنوف استفاده
شد .آمار توصیفی مثل میانگین ،انحراف معیار ،فراوانی و درصد محاسبه شد .متغیرهای طبق های با استفاده از آزمون دقیق فیشر و کای دو
تحلیل شد .از آزمون تی زوجی برای مقایسۀ درو نگروهی متغیرهای ک ّمی استفاده شد و p<5%معن یدار تلقی شد.
یافت هها
تعداد ریزش نمون هها در دو گروه مداخله و کنترل 17نفر بود .در گروه مداخله 2نفر ب هدلیل عوارض جانبی (مشکلات گوارشی و حساسیت)
2نفر ب هدلیل عدم ادامه درمان از مطالعه خارج شدند .در گروه کنترل نیز ،ریزش 2نفر ب هدلیل عوارض جانبی و ریزش 11نفر ب هدلیل عدم
تمایل برای ادامۀ مطالعه بود .نهایتا داد‌ههای حاصل شده از 53نفر ،مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت (شکل شمارۀ .)1
میانگین سنی گروه مداخله 67/54± 6/1و گروه کنترل 66/22± 6/33بود .حدود 66/3 %شرک تکنندگان در گروه مداخله و 72/2 %از
نمون هها در گروه کنترل ،مونث بودند .نتایج نشان داد که دو گروه از نظر ویژگ یهای دموگرافیک شامل سن ،جنسیت ،وضعیت تأهل ،سطح
تحصیلات و شغل تفاوت معناداری نداشتند( ( ) p> %5جدول شماره .)1
نتایج ب هدست آمده از آزمون تی مستقل ،تفاوت معن یداری را در شروع مطالعه بین میانگین نمرات حافظۀ کلی و خرده مقیا سهای حافظه
شامل حافظۀ شنیداری فوری ،حافظه فوری و حافظه کاری در دو گروه نشان نداد ( ( ) p<5%جدول شماره .)2در حال یکه بعد از مداخله
تفاوت معن یداری بین دو گروه در حافظه شنیداری فوری ( ،)p = 0/0001حافظه فوری ( )p = 0/002و حافظه کلی ( )p = 0/002مشاهده
شد (جدول شماره .)3
آزمون تی زوجی بیانگر تأثیر معنادار استفاده از قرص کندر و بادرنجبویه بر حافظۀ کلی و تمام خرده مقیا سهای گروه مداخله در قبل و
بعد از مداخله بود( ( .)p = 0/0001جدول شماره .)4
بحث
هدف این مطالعه بررسی تأثیر عصارۀ کندر و بادرنجبویه ب هصورت مک ّمل بر حافظۀ سالمندان بود .بر اساس تجزیه و تحلیل آماری
دادهها ،قبل از مداخله در دو گروه ،تفاوت معن یداری در نمرۀ حافظۀ سالمندان دیده نشد؛ ولی بعد از مداخله میانگین نمرات حافظۀ کل و
زیرمقیا سهای حافظۀ دیداری و فور ِی گروه مصرف کنندۀ قر صهای کندر و بادرنجبویه افزایش یافت.
با افزایش سن ،احتمال افزایش حافظه از بین م یرود و در حدود 40 %از سالمندان اختلال حافظۀ مربوط به سن را تجربه م یکنند(.)5
با افزایش سن انتظار م یرود اختلالات شناختی و آلزایمر ب هطور قابل توجهی افزایش یابد()16؛ بنابراین جلوگیری از هرگونه عارضه در این
سن بسیار حائز اهمیت است.
مطالعات قبلی تأثیر بادرنجبویه و کندر را ب هصورت جداگانه بر حافظه بررسی کرده بودند و هیچ مطالع های تأثیر این دو گیاه را ب هصورت
ترکیبی بررسی نکرده بود .همسو با مطالعۀ ما ،جلیلی و همکاران( )7در مطالعۀ خود با هدف « بررسی تأثیر کندر بر حافظۀ مو شهای دارای
اختلالات حافظه» گزارش کردند که کندر بر حافظه و افزایش توانایی یادگیری تأثیر مثبت دارد .در چندین مطالعۀ دیگر نیز بر افزایش و
تقویت حافظه بعد از مصرف کندر تأکید شده است ( .)18،17،10کندر ب هعنوان یک ارتقاءدهندۀ حافظه و پیشگیر یکننده از آلزایمر نیز
شناخته شده است ( .)19با توجه به مطالعات داروشناسی ،کندر حاوی موادی است که به حفظ و نگهداری حافظه کمک م یکنند(.)20
نتایج مطالعات زیادی که در مورد بادرنجبویه و تأثیر آن بر حافظه انجام شده است نشان داد که این گیاه باعث بهبود حافظۀ طولانی مدت
م یشود( .)21،12،11آخوندزاده و همکاران ،اثربخشی بادرنجبویه را بر آلزایمر خفیف تا متوسط بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که
بادرنجبویه دارای گیرند‌ههای استیلکولین سیستم عصبی مرکزی است که باعث م یشود خلق و عملکرد شناختی بهبود یابد(.)3
یافت ههای این مطالعه نشان داد که تجویز کندر و بادرنجبویه بر حافظۀ کاری و دیدار ِی فوری تأثیری نداشته است .حافظۀ کاری با ظرفیت
شناختی و موفقیت تحصیلی افراد در ارتباط است( .)22سالمندان در این مطالعه بی سواد بودند یا تحصیلات ابتدایی داشتند؛ این مسئله
شاید دلیل عدم پیشرفت حافظۀ کاری در آنان باشد.
نتایج مطالعۀ ما با مطالعۀ محبوبی که به بررسی تأثیر مصرف کندر و بادرنجبویه ب هصورت ترکیبی در مدل حیوانی پرداخته بود ،هم
راستاست( .)6نتایج مطالعۀ محبوبی نشان داد که بعد از مصرف کندر و بادرنجبویه افزایش چشمگیری در حافظه به وجود م یآید و باعث
پیشگیری از کاهش حافظه م یشود .مکانیسمی که باعث م یشود کندر تأثیر مثبت بر حافظه داشته باشد ممکن است در نتیجۀ گسترش
فعل و انفعالات با میانج یهای التهابی ،انتقال دهند‌ههای عصبی یا مسیر کیناژ پروتئین در مغز باشد( .)18بادرنجبویه نیز دارای خاصیت آنتی
کولین استرازی است .در مطالعات زیادی ،اثر مثبت سیستم کولینرژیک بر افزایش حافظه به اثبات رسیده است ( .)23 ،12بدین ترتیب،
بادرنجبویه م یتواند از طریق تأثیر بر سیستم کولینرژیک بر حافظه موثر باشد .محدودی تهای پژوهش حاضر شامل کم بودن زمان مطالعه،
حجم نمونۀ کم و نبود دورۀ پیگیری برای بررسی حافظۀ سالمندان بود؛ بنابراین نمون هگیری با حجم نمونۀ بیشتر ،در زمان طولان یتر و دورۀ
پیگیری بیشتر توصیه م یشود .باتوجه به نتایج ب هدست آمده در مورد مکانیس مهای مختلف کندر و بادرنجبویه برای ارتقاء حافظه و بهبود
توانایی یادگیری ،امکان استفادۀ ترکیبی از آ نها وجود دارد.
نتیجه‌گیری
یافت ههای این مطالعه حاکی از آن است که عصارۀ کندر و بادرنجبویه بر حافظۀ کلی ،حافظۀ شنیدار ِی فوری ،حافظه دیدار ِی فوری و
حافظۀ کاری سالمندان موثر است؛ بنابراین ،استفاده از این ترکیب برای بهبود حافظه و یادگیری سالمندان توصیه م یشود .مطالعه حاضر در
یک نمونۀ کوچک انجام شد؛ لذا مطالعات بیشتر با حجم نمونۀ بیشتر پیشنهاد م یشود .باتوجه به محدودیت زمانی ،مطالعۀ حاضر فاقد دورۀ
پیگیری بود؛ بنابراین تکرار مطالعات مشابه در سالمندان با دور‌ههای پیگیری دو ،چهار و شش ماه پس از مصرف داروها پیشنهاد م یشود.
همچنین پیشنهاد م یشود این مطالعه بر روی سالمندان دارای اختلال شناختی هم انجام شود و در آینده کارآزمای یهای تصادفی کنترل
شده دیگری همچون مطالعات متقاطع و فاکتوریل نیز انجام شودu.
50
