Page 71 - 32
P. 71
بیشتر از مردان عمر م یکنند ،اما از مردان بيمارترند( .)6به جرأت م يتوان گفت كه در هيچ جامع هاي سلامتي مردان و زنان برابر نيست( .)7در
ایران نیز زنان به دلايل مختلف در مقايسه با مردان از مشكلات بيشتري رنج م یبرند .ب هطوري كه در دسترسي به آموزش ،اشتغال و خدمات
بهداشتي درماني و بهر‌همندي از حقوق فردی از وضعيت يکساني برخوردار نيستند( .)6ب هعنوان نمونه بر پايه گزارش ارائه شده از سوي بانک
جهاني در سال 2016نرخ بيکاري زنان در ايران دو برابر مردان است .گرچه مسائل و مشكلات هر دو جنس داراي اهميت است .ولي توجه
به سلامت زنان و دختران از اهميت ويژ‌هاي برخوردار است .در اکثر موارد موضوع سلامت زنان معطوف به مسائل بارداري و بهداشت باروري
و پس از آن سوء تغذيه و سرطا نهاي زنان م يباشد ،حال آنکه ساير اولوي تهاي سلامت در زنان ب هخصوص در ارتباط با مسائلي مانند مرگ و
مير ،خودکشي ،اعتياد ،خشونت ،بيمار یهاي منتقله جنسي ،ايدز و طلاق که از الوي تهاي سلامت اجتماعي زنان است کمتر مورد توجه قرار
م يگيرد .مطالعات و نتايج گزارشات رسمي از وضعيت زنان در ايران حاکي از آن است که اقدام به خودكشي در زنان ايران سه برابر مردان
و آمار اعتياد زنان رو به افزايش است .همچنين بيمار يهاي منتقله جنسي و ایدز در ايران تغيير الگو داده و خطر ابتلای زنان بالاتر است.
متخصصان بر اين عقيد‌هاند که حق بهر‌همندي از تندرستي و بهداشت در زنان بايد در چارچوب رشد و پيشرفت جامع آنان مد نظر قرار گيرد.
از اين رو چنين حقي به مراتب وسي عتر از حق دسترسي به مراقب تهاي بهداشتي ( كه تنها دلالت بر دسترسي به بيمارستان ،درمانگاه و
داروهاست) م يباشد .دسترسي به خدمات و امکانات اخير اگرچه بسيار مهم اما براي تندرستي كافي نيست( .)8نيازهاي اساسي زنان مشتمل
بر درآمد تضمين شده ،شرايط سالم كار و زيست ،خوراك ،آب كافي و پاك ،تعليم و تربيت و البته مراقب تهاي بهداشتي است .علاوه بر موارد
ياد شده داشتن مقام و پايگاه مناسب در جامعه ،تقسيم عادلانه كار (توليد ،مراقبت از فرزند ،كار در خانه) و رهايي از خشونت را م يتوان از
دیگر نيازهاي بهداشتي زنان ب هشمار آورد( .)9به این فهرست ،م یتوان افزایش سهم زنان در عرص ههای اقتصادی-اجتماعی ،پذیرش اجتماع ِی
توانمند یهای زنان و فراهم شدن امکانات شایسته برای شکوفا شدن این توانمند یها ،افزایش میزان احساس تعلق آنان به جامعه ،و بالارفتن
قدرت کنترل و مدیریت زنان بر محیط زندگی و داشتن حق انتخاب را ب هعنوان شاخ صهای ویژه سلامت اجتماعی نیز افزود .سلامت زنان
پايه و اساس سلامت جامعه است و دستيابي به آن تنها در صورت توجه همه جانبه به تمام ابعاد سلامت امکا نپذير است .از آنجا که توجه به
سلامت اجتماعي در مطالعات سلامتي زنان کمتر مورد توجه بو ده است ،پژوهش حاضر با هدف بررسي مطالعات انجام شده پيرامون سلامت
اجتماعي زنان و متغيرهاي مؤثر بر آن در مقالات منتشره در مجات علمي -پژوهشي فارسي انجام شده است.
روش و مواد
مطالعه حاضر كي مطالعه مروري است که درسال 1395و از ميان مقالات منتشره در مجلات علمي-پژوهشي فارسي كه در پايگا‌ههاي
Google scholar، Magiran، Iranmedex، SID، Noormagsو Elmnetنمایه شد‌هاند ،به اجرا در آمده است .جامعه آماري اين مطالعه
شامل کليه مقالاتي بود که در زمينه سلامت اجتماعي بوده و در عين حال از ويژگ يهاي پژوهشي مناسب مانند روايي و پايايي معين و
مناسب ،روش نمون هگيري و جامعه آماري مطلوب ،فرضي هها و سئوالات متناسب با موضوع برخوردار بودند .در اين پژوهش ،محدودیت زماني
خاصی در نظر گرفته نشد .واژ‌ههاي كليدي مورد استفاده جهت انتخاب مقالات شامل :سلامت اجتماعي ،مشاركت اجتماعي زنان ،انطباق
اجتماعي زنان ،پذيرش اجتماعي ،انسجام اجتماعي و شكوفايي اجتماعي بود .معيارهاي خروج از مطالعه نيز شامل مطالعات مروري ،مطالعات
کیفی ،مطالعات با اهداف اقتصادي و سياسي ،دیدگا‌ههای جامعه شناسی و مقالات پژوهشي در ارتباط با كیفيت زندگي ،آگاهي و نگرش
بود .با عنايت به مطالب فوق و جستجو در پايگا‌ههاي مذکور به ترتیب با كليد واژ‌ههای" :مشاركت اجتماعي" و " زنان" 41مقاله؛ " سلامت
اجتماعی" و " زنان" 19مقاله؛ " پذيرش اجتماعي" و " زنان" 42مقاله؛ " انسجام اجتماعي" و " زنان" 21مقاله؛ "انطباق اجتماعي" و " زنان"
هفت مقاله؛ و در نهایت "شكوفايي اجتماعي" و "زنان" دو مقاله مرتبط بازیابی شد .در نهايت از مجموع 134مقاله مرور شده 20 ،مقاله واجد
اطلاعات مرتبط و منطبق با معيارهاي ورود در این مطالعه تشخيص داده شد .مقالات مورد پذيرش به ازاء هر يک از کليد واژ‌هها در دیاگرام
شماره یک به تصوير کشيده شده و فهرست مقالات نهايي واجد کليه معيارهاي مطالعه در جدول شماره 1آورده شده است.
یافت هها
در میان 20مقاله مورد نظر ،تعداد 10مقاله با کلیدواژه کلی "سلامت اجتماعی" یافت شد .در ارتباط با ابعاد مختلف سلامت اجتماعي
كه شامل شكوفايي اجتماعي ،انسجام اجتماعي ،پذيرش اجتماعي ،انطباق اجتماعي و مشاركت اجتماعي است ،بيشترين بعد مورد مطالعه،
موضوع پذیرش و مشاركت اجتماعي زنان بود كه به ترتیب با 42و 41مورد حدود ( 59/7درصد) کل مقالات را شامل گردیده و از اين ميان
10مقاله مرتبط با موضوع شناخته شد .در ارتباط با ابعاد انسجام اجتماعي و شكوفايي اجتماعي،
مقال هاي مرتبط با موضوع مطالعه يافت نشد .شايان ذکر است که غالب مطالعات در اين زمينه در ارتباط با مسائل اقتصادي يا سياسي بود.
در پژوه شهاي مورد مطالعه ،گرو‌ههاي مورد بررسي شامل زنان سرپرست خانوار ،دختران دانش آموز ،دانشجويان و زنان روستايي بودند .از
عوامل تأثيرگذار بر سلامت اجتماعي فاکتورهاي حمايت اجتماعي ،دینداری ،سن ،تحصيلات ،پايگاه اقتصادي -اجتماعي ،امنیت اجتماعی،
اعتماد اجتماعی و سرمايه اجتماعي بيان گردیده بود.
بحث
از آنجایي که موضوع سلامت اجتماعي زنان و عوامل تعيين‌كننده و مؤثر بر آن در كنار ساير ابعاد سلامت (جسمي و رواني) از اهميت زيادی
برخوردار است ،مطالعه حاضر به بررسي متغيرهاي مربوط به سلامت اجتماعي زنان در مقالات فارسي پرداخته است.
با توجه به يافت هها از جمله عوامل تأثيرگذار بر سلامت اجتماعي ،برخي از متغيرهاي فردي مانند اشتغال ،تحصيلات و وضعيت اجتماعي-
اقتصادي بيان شده است( 22 ،16 ،3و .)28اشتغال زنان تأثیری دوسویه بر سلامت آنان دارد .در سویه منفی ،اشتغال زنان در ترکیب با
تعهدات خانگی ،به تضاد و تناقض نق شها ،سوء عملکرد اجتماعی و روابط مخدوش با دیگران (خانواده ،محیط کار و اجتماع بزرگتر) منجر
شده و کلیت سلامت (جسمی ،روانی ،اجتماعی) آنان را به خطر میاندازد .در سویه مثبت ،مطلوبيت شرايط شغلي (حقوق و مزايا ،امنيت
69
